स्वास्थ्य मन्त्रालयले गैर-संक्रामक रोगविरुद्ध राष्ट्रव्यापी अभियान सुरु गर्न तयारी पूरा गरेको छ
काठमाडौं – स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले गैर-संक्रामक रोगविरुद्ध राष्ट्रव्यापी अभियान सुरु गर्न सबै तयारीहरू पूरा गरेको छ। यो एक महिने अभियान बिहीबारबाट सुरु हुँदै छ। यस अभियानको मुख्य उद्देश्य देशभर गैर-संक्रामक रोगको बढ्दो बोझबारे जनचेतना बढाउनु हो। अभियान अन्तर्गत स्थानीय सरकारले सञ्चालन गर्ने स्वास्थ्य संस्थामा उच्च रक्तचाप, मधुमेह, गुर्दाको कार्यक्षमता जाँच र बडी मास इन्डेक्स (BMI) मापन जस्ता निःशुल्क परीक्षण सेवा उपलब्ध गराइनेछ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयका मानसिक स्वास्थ्य विभागकी प्रमुख डा. पोमावती थापाले भनिन्, “यस अभियानले गैर-संक्रामक रोगको बढ्दो खतराबारे जनतालाई जागरूक बनाउन मद्दत गर्ने अपेक्षा छ।”
अध्ययनहरूले देखाए अनुसार, देशभरि हुने कुल मृत्युको लगभग ८० प्रतिशत गैर-संक्रामक रोगले गर्दा हुने गरेको छ। यसमा दुर्घटना वा चोटपटकबाट हुने मृत्यु पनि समावेश छ। उच्च रक्तचाप, मधुमेह, गुर्दाको रोग, लिभर समस्या, हृदयघात र गर्भाशयको क्यान्सर जस्ता रोगहरू हालका वर्षहरूमा मृत्युको प्रमुख कारण बनेका छन्।
नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद् (NHRC) ले २०१९ मा गरेको अध्ययन अनुसार, हाल देशभरि हुने कुल मृत्युको ७१ प्रतिशत गैर-संक्रामक रोगले गर्दा भएको छ भने अर्को ८ प्रतिशत मृत्यु चोटपटक वा दुर्घटनाको कारणले हुने गरेको छ। यस अध्ययनले मुख्यतया तम्बाखु र मदिरा सेवन जस्ता व्यवहारगत जोखिम कारक र उच्च रक्तचाप, मोटोपना, असामान्य कोलेस्ट्रॉल स्तर, हृदयघात, क्रोनिक अब्स्ट्रक्टिभ पल्मोनरी डिजिज (COPD) र मधुमेह जस्ता जैविक जोखिम कारकहरूमा केन्द्रित गरेको थियो।
अधिकारीहरूले निःशुल्क जाँच सेवाले गैर-संक्रामक रोगको जोखिम कारकहरूबारे जनचेतना बढाउन मद्दत गर्ने अपेक्षा गरेका छन्। डा. थापाले भनिन्, “गैर-संक्रामक रोगबाट पीडित धेरै बिरामीहरूले आफ्नो अवस्था गम्भीर हुँदासम्म उपचार खोज्दैनन्। धेरै अवस्थामा उपचार गर्न ढिला हुन्छ। यदि समस्याहरू चाँडै पत्ता लगाउन सकियो भने, धेरैजसो रोगहरू रोकथाम गर्न सकिन्छ। रोग रोकथाम गर्ने खर्च उपचार भन्दा धेरै कम हुन्छ।”
डाक्टरहरूको भनाइ अनुसार, प्रारम्भिक निदान र सतर्कतापूर्ण उपायहरूले साना स्वास्थ्य समस्याहरूलाई गम्भीर हुनबाट रोक्न सकिन्छ।
सार्वजनिक स्वास्थ्य विशेषज्ञहरूले गैर-संक्रामक रोगमा ध्यान केन्द्रित गर्नु आवश्यक रहेको बताएका छन्। उनीहरूको भनाइ अनुसार, यदि गैर-संक्रामक रोगको निःशुल्क जाँच सेवा उपलब्ध गराइयो भने धेरै ज्यान बचाउन सकिन्छ। निःशुल्क जाँचका साथै, खानपान र शारीरिक व्यायाम जस्ता व्यवहारगत परिवर्तनमा पनि ध्यान दिनु आवश्यक छ।
धेरै अध्ययनहरूले मदिरा, तम्बाखु, नुन र जंक फूडको बढ्दो सेवन र तरकारी तथा फलफूलको अपर्याप्त सेवनले हृदयघात जस्ता रोगहरू बढाउँदै गरेको देखाएका छन्। डाक्टरहरूको भनाइ छ, निःशुल्क जाँच र उपचार सुनिश्चित गर्नुका साथै जीवनशैलीमा परिवर्तन र सम्बन्धित जोखिमहरूबारे जनचेतना बढाउन पनि आवश्यक छ।
यस अभियानले गैर-संक्रामक रोगको बोझ कम गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। सरकारले यस अभियानलाई सफल बनाउन स्थानीय सरकार, स्वास्थ्य संस्था र नागरिक समाजसँग मिलेर काम गर्ने योजना बनाएको छ।
गैर-संक्रामक रोगको बढ्दो प्रभाव
गैर-संक्रामक रोगहरूले नेपालमा स्वास्थ्य सेवालाई ठूलो चुनौती दिँदै आएका छन्। विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) का अनुसार, गैर-संक्रामक रोगहरूले विश्वभरि मृत्युको ७१ प्रतिशत कारण बनेका छन्। नेपालमा पनि यो अवस्था चिन्ताजनक छ।
अभियानको महत्व
यस अभियानले नेपाली जनतालाई गैर-संक्रामक रोगबारे जानकारी दिने, निःशुल्क जाँच सेवा प्रदान गर्ने र स्वस्थ जीवनशैली अपनाउन प्रोत्साहित गर्ने उद्देश्य राखेको छ। यसले देशभरि स्वास्थ्य सेवा पहुँचलाई सुधार्न मद्दत गर्ने अपेक्षा छ।
निष्कर्ष
गैर-संक्रामक रोगले नेपालमा ठूलो स्वास्थ्य चुनौती बनेको छ। यसलाई नियन्त्रण गर्न निःशुल्क जाँच सेवा, जनचेतना अभियान र जीवनशैलीमा सुधार आवश्यक छ। सरकारले यस अभियानलाई सफल बनाउन सबै साझेदारहरूसँग मिलेर काम गर्नुपर्ने आवश्यकता छ।
